ABD Başkanı Donald Trump, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması'nı (NAFTA) iptal ederek serbest ticaret sistemine bir darbe daha vurdu.
ABD-Meksika-Kanada (USMCA) Anlaşması, Meksika Devlet Başkanı Enrique Pena Nieto'nun görev süresi 1 Aralık'ta dolmadan imzalanması için haftalardır gece gündüz süren müzakerelerin ardından önceki gün tamamlandı.
Trump'ın "tarihteki en berbat anlaşma" olarak nitelendirdiği NAFTA'nın tarihe karışmasına neden olacak yeni anlaşma, bir yılı aşkın süredir devam eden belirsizliği sonlandırdığı için iş dünyası ve piyasalarda ilk etapta olumlu karşılandı.
Buna karşın anlaşmanın henüz fazla irdelenmeyen detayları, özellikle otomobil ticaretinde gerilemeye yol açacağına işaret ediyor.
Bu yıl bitmeden üye ülkelerin parlamentolarında oylanması beklenen yeni anlaşmanın, NAFTA'dan otomobil sektörünü, süt ürünlerini, fikri mülkiyet haklarını ve geçerlilik süresini ilgilendiren 4 temel farkı bulunuyor.
Bu farklar arasında serbest ticaret için en büyük ve olumsuz etkiyi, otomobil sektörüne getirilen daha yüksek vergi standartlarının yaratacağı belirtiliyor.
USMCA çerçevesindeki yeni kurallara göre, otomobil ticaretinin üye ülkeler arasında "sıfır gümrük vergisi" ile yapılabilmesi için parçalarının en az yüzde 75'inin Kuzey Amerika kıtasında üretilmesi gerekiyor. ABD'nin, NAFTA'da yüzde 62,5 olan bu oranın yükseltilmesini, Meksika'ya Çin, Japonya ve Güney Kore'den gelen otomobil parçalarını kısıtlamak gerekçesiyle istediği biliniyor.
Sıfır gümrük vergisine ilişkin yeni düzenleme, ayrıca otomobil parçalarının yüzde 40 ila 45'inin saatte en az 16 dolar ücret ödenen işçilerce yapılmasını şart koşuyor.
Bu iki kuralın, sadece Meksika'nın otomotiv sektörüne zarar vermekle kalmayıp tüm kıtada otomobil fiyatlarını yükseltmesi bekleniyor. Fiyatlardaki artışın ise talebi düşürmek suretiyle otomotiv sektörünün aleyhine işleyeceği belirtiliyor.
Öte yandan, anlaşma, ABD'nin ithal otomobillere ek vergi getirme ihtimaline karşı bir hüküm içeriyor. Söz konusu hüküm, Kanada ve Meksika'nın her birinin ABD'ye yılda 2,6 milyon adet otomobili, olası vergilerden muaf şekilde ihraç etmesini sağlayacak.
Uluslararası Motorlu Taşıt Üreticileri Örgütü'nün verilerine göre, 2017 yılında ABD 11 milyon 190 bin motorlu araç üretirken, Meksika'nın araç üretimi 4 milyon 68 milyon ve Kanada'nın ise 2 milyon 200 bin oldu.
İkinci önemli farklılık ise Kanada'nın yeni anlaşma kapsamında süt, yoğurt, peynir, tereyağı ve benzeri süt ürünlerinin ithalatına yönelik bariyerleri azaltarak Amerikalı üreticilere ülke pazarının yüzde 3,6'sına erişim yolunu açması oldu. Ayrıca, Kanadalı süt üreticilerine hükümet tarafından herhangi bir teşvik verilmesi yasaklandı.
Bank of America Merrill Lynch Ekonomisti Ethan Harris, söz konusu değişikliğin, ABD'nin Kanada'ya yönelik süt ürünleri ithalatını sadece 70 milyar dolar artıracağını belirterek, "ABD'ye verilen tavizlerin temel olarak sembolik" olduğunu vurguladı.
USMCA Anlaşması'na eklenen yeni kurallara göre, biyolojik ilaçlara ve tarım kimyasallarına 10 yıl, endüstriyel tasarımlara 15 yıl patent verilerek fikri mülkiyet hakları güçlendirilecek. Anlaşma, ayrıca telif haklarının, sahip olan kişinin ölümünden 50 yıl sonra değil, 70 yıl sonra geçerliliğini yitirmesini öngörüyor.
Söz konusu revizyonların, ilaç şirketlerinin elini güçlendirerek sektördeki rekabeti azaltmak kaydıyla halihazırda "aşırı yüksek" seyreden ilaç fiyatlarını daha da artırmasından endişe ediliyor.
USMCA'da yapılan bir diğer değişiklik, finansal hizmetlerin ticaretine yönelikti. Bu çerçevede, Meksika ve Kanada'da faaliyet gösteren Amerikan finans şirketlerinin yerel şirketlerle aynı muameleyi görmesi kararlaştırıldı.
NAFTA ile USMCA Anlaşması arasındaki son önemli farklılık ise geçerlilik süresi...
1 Ocak 1994'te yürürlüğe giren NAFTA, herhangi bir gözden geçirme veya geçerlilik tarihi içermiyordu. USMCA Anlaşması ise taraflara her 6 yılda bir anlaşmayı gözden geçirerek revizyon etme hakkı tanıyor. Anlaşma, uzatılmaması halinde yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 16 yıl içerisinde iptal olacak.
Bu revizyonun, yeni anlaşmanın NAFTA gibi zamanın gerisinde kalmaması için yapıldığı belirtiliyor.
USMCA Anlaşması'nda, eski maddelere yapılan değişiklikler kadar yeni bölümler de dikkati çekiyor. NAFTA'daki 22 bölüme aralarında dijital ticaretin de yer aldığı 12 yeni bölümün eklendiği yeni anlaşma, alanı genişletildiği için "NAFTA 2.0" olarak da adlandırılıyor.
Yeni eklemelerden en önemlisi olarak kabul edilen "dijital ticaret" bölümü, elektronik kitap, video, müzik, yazılım, oyun ve benzeri dijital ürünlere yönelik gümrük vergilerini ve diğer ayrımcı önlemleri yasaklıyor. Ayrıca, verilerin ülkeler arası dolaşımına yönelik kısıtlamaların azaltılması, siber güvenlik konusunda iş birliği, halka açık veri tabanları ve küresel dijital ekosistemin desteklenmesi teşvik ediliyor.
Yeni bölümler arasında "yolsuzluk karşıtlığı, makroekonomik politikalar ve döviz kurları, iş gücü ve ticareti iyileştirme yolları" gibi başlıklar da yer alıyor.
Tüm taraflarca "büyük başarı" olarak lanse edilen yeni anlaşmanın, ABD'nin çelik ve alüminyum tariflerini iptal etmemesi ise hayal kırıklığı yarattı.
ABD Ticaret Bakanı Wilbur Ross, USMCA Anlaşması'nın mevcut çelik ve alüminyum tarifelerini etkilemeyeceğini belirterek, "Çelik ve alüminyum konusunda ulusal güvenliğimizi ilgilendiren spesifik sorunlar var ve bunlar şu an itibarıyla hala geçerli:" ifadelerini kullanmıştı.
Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü Kıdemli Uzmanı Gary Hufbauer, AA muhabirine yaptığı açıklamada, USMCA Anlaşması'nın hem olumlu hem olumsuz yanları olduğunu söyledi.
Yeni anlaşmadaki değişikliklerin, ABD Başkanı Trump'ın seçim kampanyası döneminde vadettiklerine kıyasla daha küçük kalmasının anlaşmanın olumlu yanlarından biri olduğunu belirten Hufbauer, "Başkan Trump'ın vadettiklerinde ısrarcı olmaması, Kanada ve Meksika yönetimlerinin yanı sıra Amerikan iş dünyasını rahatlattı. Buna karşın anlaşmanın olumsuz yanları ağır basıyor." dedi.
Hufbauer, otomotiv sektörüne yönelik yeni kısıtlamaların, NAFTA'ya kıyasla geriye gidilmesi anlamını taşıdığını vurgulayarak, "Otomotiv, ABD, Meksika ve Kanada arasındaki en büyük ticaret kalemlerinden birini oluşturuyor ancak yeni anlaşma, bu ticarete uzun vadede zarar verecek." değerlendirmesini yaptı.
AA - WASHINGTON
