ABD'nin Basra Körfezi'nde bulunan bir uçak gemisinin üzerinde geçen ay görülen İran'a ait insansız hava aracının (İHA), 2014'ten bu yana İran'ın bu nitelikteki ilk eylemi olduğu bildirildi.
Associated Press haber ajansının ulaştığı ABD Donanmasına ait belgeler, füzeli olanlara benzeyen ancak silahsız olan İran'ın "Şahit" adlı İHA'sının ABD donanmasına ait USS Harry S. Truman uçak gemisinin üzerinde 12 Ocak'ta keşif uçuşu gerçekleştirdiğini ortaya koyuyor.
Yakınlardaki Fransız uçak gemisinin kaydettiği olay, Tahran ve dünya güçleri arasında yapılan nükleer anlaşmadan bu yana ilk deniz karşılaşması oldu.
İran sürat teknelerinin aralık ayı sonlarında ABD savaş gemilerinin ve ticari gemilerin yakınlarında roket fırlatması da göz önüne alındığında son olay, bu tür gerilimlerin küresel petrol rezervleri açısından büyük önem arz eden Basra Körfezi için hala bir tehlike olduğunu gösteriyor.
Bahreyn'de bulunan ABD Donanması 5. Filosu sözcüsü Kevin Stephens yaptığı açıklamada, İHA'nın ABD savaş gemisi üzerindeki uçuşunun, uluslararası nitelikte talihsiz sonuçlar doğurmaya çok yaklaştığını belirtti.
ABD Donanmasından alınan video ve rapora göre, İHA uçuşu USS Harry S. Truman ve Fransız uçak gemisi Charles de Gaulle İran'ın liman kenti Buşehr'in 89 deniz mili güneybatısındayken uluslararası sularda gerçekleşti.
Şahit-121'in uçuşu Fransa helikopteri tarafından izlenirken, ABD Donanması da uçuşun kaydedilmesi için Seahawk tipi bir helikopteri havalandırdı.
Bölgedeki ABD Donanması İHA'nın uçuşunu başlangıçta "güvenli, rutin ve profesyonel" olarak nitelendirdi, ancak sonraki raporlarda, İran İHA'larının ABD gemilerinin üzerinde çok nadir uçması nedeni ile uçuş "güvenli, anormal ve amatör" olarak tanımlandı.
Raporda, ABD ve Fransız denizciler İHA'yı "temiz kanatlı" olarak nitelendirdiği belirtildi. Stephens, "temiz kanatlı" tanımının İHA'nın herhangi bir silah taşımadığı ve gemiler için tehlike arz etmediği anlamına geldiğini kaydetti.
Stephens, "İHA'lar uluslararası hava sahasında bulunuyordu. Onları düşürmek yasal olmazdı" ifadelerini kullandı.
Askeri konularla ilgili yayın yapan haftalık dergi IHS Jane's Defence Weekly'ye göre, İran'ın ürettiği bir İHA cinsi olan Şahit-129'lar İsrail'in ürettiği V kuyruklu Elbit Hermes 450 İHA sistemlerine benziyor. Bu da Şahit'lerin düşürülen bir İHA'dan tersine mühendislikle yapılmış olduğu izlenimini uyandırıyor.
Fars Haber Ajansı, geçen hafta haberlerinde İran Devrim Muhafızlarının Şahit-129 İHA'larını Suriye'de Beşşar Esed güçleriyle savaşan İran askerlerini desteklemek için kullandığını bildirmişti. Jane's ise, bu haberleri kaynak göstererek, pazartesi günü Şahit-129'un Irak ve Suriye'de füze fırlatmış olabileceğini, bunun da İran'ı İHA'ları savaş meydanında silah olarak kullanan ülkeler arasına sokmuş olacağını yazdı.
ABD Donanmasının raporuna göre, en son USS George H.W. Bush adlı ABD uçak gemisi üzerinde İran İHA'sı Eylül 2014'te uçmuştu. Olay, ABD ve diğer dünya güçlerinin İran'ın tartışmalı nükleer programıyla ilgili müzakereler yaptığı sırada gerçekleşmişti.
İran devlet televizyonu, ocak ayında, bir ABD uçak gemisi üzerinde uçan bir İHA'ya ait olduğunu iddia ettiği görüntüleri yayınlamıştı. Gerçekliği kesin olmayan görüntüler, bir İHA'nın havalanması, bilinmeyen bir uçak gemisinin üzerinde durması, güvertede bulunan bir jetin üzerinden geçmesini içeriyor.
Washington merkezli New America Foundation'dan İHA uzmanı ve stratejist P.W. Singer, İHA'ların seyir füzelerini yönlendirebilecek olsalar da tek başlarına savaş gemilerine bir tehdit oluşturmadığını söyledi.
Singer, "İHA'ları tek başlarına abartmamalıyız. İnsansız sistemlerden gelen çok gerçekçi tehditler var ancak bu propaganda örneklerini abartmamak gerekli" dedi.
İran ve ABD, daha önce Basra Körfezi'nde ve deniz yoluyla taşınan petrolün 3'te 1'inin geçiş yolu olan Hürmüz Boğazı'nda karşı karşıya gelmişti.
İki ülkenin donanması arasında 18 Nisan 1988'de, USS Samuel B. Roberts adlı ABD füze gemisinin bir İran mayını tarafından neredeyse batırılması üzerine bir deniz muharebesi çıkmış, ABD güçleri 2 İran petrol platformuna saldırmış, 6 İran gemisini batırmış veya bunlara hasar vermişti.
Birkaç ay sonra Temmuz 1988'de USS Vincennes adlı füze gemisi, Dubai'ye giden bir İran Havayolu uçağını vurmuş, uçakta bulunan 290 kişi ölmüştü.
ABD, İran'ın Basra Körfezi'nde Amerikan ve Fransız savaş gemileri ile ticari gemiler yakınlarında gerçekleştirdiği füze denemesini "son derece provokatif" olarak nitelendirerek eleştirmişti.
İran, geçen ay da, Kuveyt'ten Bahreyn'e giden ancak yanlışlıkla İran karasularına giren bir botta bulunan ABD Donanmasına ait 10 askeri alıkoymuştu. Farsi Adası'na götürülen askerler 15 saat sonra serbest bırakılmıştı.
AA
