Okan MÜDERRİSOĞLU
ABD'nin Ankara Büyükelçisi John Bass, SABAH'a konuştu. Bass, yeni dönemde Türk-Amerikan ilişkilerinin seyrinden iki ülke arasında görüş farklılığı olan alanlara, Gülen'in iadesi girişiminden Kobani'nin neden önemli olduğuna kadar uzanan geniş bir yelpazede sorularımızı yanıtladı. İşte Bass'ın mesajları:
Önümüzdeki dönemde Türk-Amerikan ilişkilerinin seyri nasıl olacak?
ABD ve Türkiye arasında güçlü, derin ve sağlam stratejik ortaklık bulunduğuna inanıyorum. İster devletler, ister bireyler arasındaki ilişkilerde olsun, her ilişki için geçerli olan nokta şudur: Hiç kimse birbiriyle yüzde yüz aynı fikirde olamaz. Bizim ilişkimizde de bakışımızın biraz farklı olduğu kimi alanlar mevcut ve bu yıl, farklılıkları azaltmak ya da en azından neden bu farklılıklara sahip olduğumuzu daha iyi anlamak için çalışmayı sürdüreceğiz. Ortaklığımızı özellikle ticaret, yatırım, eğitim ve bilimde işbirliği alanlarında daha da güçlendirmek için büyük fırsatlar olduğunu düşünüyorum. Bunlar, Türkiye'nin ekonomisini ileriye taşıma, küresel olarak daha entegre hale getirme, yabancı sermayeye açılma, ticaretini artırma ve faaliyetlerini burada yürütme arzusundaki yabancı şirketler için olumlu bir çevre oluşturulması hususlarında yapacağı seçimlere göre şekillenecek.
İki ülke Model Ortaklık'ın içini nasıl dolduruyor?
Ortak güvenliğimiz karşısındaki pek çok farklı tehditle ve zorlukla başa çıkmak için birlikte çalışmamıza olanak sağlayan sağlam bir ortaklığımız var. Bunun bir kısmını NATO çerçevesinde Afganistan'da, bir kısmını Küresel Terörle Mücadele Forumu'nda gerçekleştiriyoruz. Model Ortaklığın en önemli özelliklerinden biri de sadece bugünün zorluklarına cevap verme konusunda değil, yarının zorluklarının ortaya çıkmasını önlemek için de birlikte çalışmak.
Fethullah Gülen'in iadesi veya sınır dışı sürecine ABD'nin bakışı nedir?
Uygun yasal düzenlemelere sahip olduğumuz devletlerden gelen tüm iade taleplerini büyük bir ciddiyetle ele alıyoruz. Bize sunulan vakanın ve söz konusu yabancı devletin hangi temele dayanarak iade talebinde bulunduğunun ABD yasalarıyla nasıl eşleştiğini ve ABD yasalarının ihlaline ilişkin bir husus görüp görmediğimizi belirlemek için bu talepleri son derece dikkatli şekilde değerlendiriyoruz. Bireysel iade vakaları ya da bireylere ilişkin farazi iade vakaları hakkında yorumda bulunmuyoruz.
"Paralel Devlet Yapılanması" sizin için ne anlam ifade ediyor?
Türk devletini yıkma amacıyla tasarlandığı iddia edilen faaliyetlere ilişkin olarak, kimileri devletin içinden kimileriyse dışından bir dizi isme yönelik son derece ciddi iddialar ve suçlamalar var. Söz konusu iddia ve suçlamaların, şu anda Türk emniyeti ve yargısı tarafından yürütülen sürecin bir parçası olduğu aşikâr. Bu sürece büyük saygı duyuyoruz. Türk yargı sistemini ilgilendirdiğini düşündüğümüzden iddialar hakkında bireysel yorumda bulunmam uygun olmaz. Sürecin adil ve şeffaf şekilde ilerlemesinin önemli olduğuna, bu sayede sonuçlarının Türk halkında iyi, dürüst ve etkili bir yargı süreci yaşandığına dair güven duygusu yaratacağına inanıyoruz.
Gülen'in, CIA ile ilişkili olduğu Türkiye'de bir kesimde hâkim kanaat. Sizce bu komplo teorisi mi?
Komplo terorisi gibi görünüyor. Osmanlı İmparatorluğu'nun son günlerini yaşadığı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin tesis edildiği döneme ve bazı yabancı devletlerin o tarihlerde sergiledikleri tavır ve faaliyetlere bakacak olursak, bu toplumda hâlâ bazı insanların, ihtilaf yaratabilecek olaylara ilişkin cevapları hemen ülke dışında aramaları anlaşılabilir. Ancak basında gördüğüm ya da bana aktarılan bazı şeyleri şaşkınlıkla karşılıyorum.
Fethullah Gülen, ABD vatandaşı mı?
Kendisinin ABD vatandaşı olduğunu sanmıyorum, ancak bunu teyit etmem gerek.
Çözüm süreci son aşamada. ABD'nin katkısı söz konusu mu?
Bu konuya Türkiye'ye ait ulusal bir süreç olduğu temel anlayışıyla yaklaşıyoruz. Sürece büyük destek veriyor, 30 yılı aşkın zamandır hem Türkiye hem de Türkiye halkı için korkunç sonuçlar doğuran ve devamlılık gösteren bir sorunu barışçıl çözüme götüren bu sürecin hedeflerini destekliyoruz. Sürece ilişkin yardımcı olabileceğimiz noktalar olursa biz hazırız.
ABD'nin sürecin üçüncü tarafı olması konusunda tartışmalar yaşandı…
Konu her şeyden öte bir iç mesele. Eğer bir noktada, Türkiye'de sürece dahil olan tüm taraflar, yarar sağlayacağımızı düşünürlerse, talebi ciddiyetle ele alır ve nasıl katkı sağlayabileceğimize bakarız.
Size ulaşan bir talep oldu mu?
Bana ulaşmadı, Washington'a da bu yönde talep gittiğine dair de bilgim yok.
Paris saldırısını da dikkate aldığınızda, İslamofobi ve yükselmekte olan ırkçılık hakkında fikirleriniz nedir?
Herhangi bir nüfusun veya bir grup kişinin inançları, etnik kökenleri, siyasi ya da bir konudaki görüşleri nedeniyle ayrımcılığa uğramasına karşıyız. Kişiler veya gruplar, dini kimliklerini, inançlarını açıklamaları, dünya olayları ya da yaşadıkları yerdeki olaylar konusunda inançlarından ileri gelen fikirlerini beyan ettikleri için, tehdit edildiğinde ya da zulümle karşılaştığında bu, bizi endişelendiriyor. Bu Amerika'da da Avrupa'da da Türkiye'de de geçerli. İslam dinine mensup kişiler kendilerini bu durumla karşı karşıya bulduğunda da geçerli. Türkiye'de, Almanya ya da ABD'de de olsak demokratik yönetişimin yapı taşlarına, evrensel insani değerlere inananların, toplumlarımızda bu değerlerin tehdit edildiğini gördüğünde sesini yükseltmesi zorunluluğu var. Umarım bu gibi örneklerin yaşandığı; İslam ya da Yahudi karşıtlığının görüldüğü, baskın bir parti ya da düşünce biçiminin azınlık konumundaki başka bir düşünceyi tehdit ettiği her toplumda bu söylediklerimi görürüz.
1915 Olayları'nın 100. yılı… ABD'nin tutumunda değişiklik söz konusu mu?
ABD Senatosu'nda ifade ettiğim gibi söz konusu olayları çevreleyen gerçeklerin tam ve dürüst incelenmesinin ve kabulünün Türkiye ile Ermenistan'ın hatta bizim de yararımıza olacağına inanıyoruz. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın geçen yıl yaptığı tarihi nitelikteki açıklamasının üzerine katkıda bulunacak şekilde, bu konuda ek tartışmaların, yansımaların ve eylemlerin gerçekleşmesini umuyoruz. 1915 olaylarının tekrar gözden geçirilmesinin, dönemin koşullarının tam ve dürüst şekilde kabulüyle sonuçlanmasını ümit ediyoruz.
PKK, ABD'nin terör örgütleri listesinde kalacak mı?
Evet. Şu anda PKK'yı nasıl adlandırdığımıza dair tutumumuzu gözden geçirme planımız yok.
ABD yönetimi, "Kobani düşecek" iddiasıyla PKK'nın Suriye kolu PYD'ye askeri malzeme sağladı. Bu tercih Ankara'nın tepkisini çekti, son durum nedir?
Suriye politikamızdaki yapı taşlarından biri, geleceğin Suriye'sinin demokratik ve birleşik olması gerektiği. Esad rejimine muhalif tüm gruplar, en önemlisi ılımlı Suriye muhalefeti içinde olanlar ve destek verebilecek tüm gruplar, gelecek için bu vizyona sahip olmalı. Onları geleceğin birleşik ve demokratik Suriyesi'ne bağlı olmaya çağırıyoruz. Buna, kendini muhalefet grubu olarak tanımladığı sürece PYD de dahil.
Peki Kobani'nin önemi?
Kobani'nin önemli bir alan olarak ortaya çıkması, DEAŞ'ın buraya çok güç yığması nedeniyle. Kobani, şu noktaları gerçekleştirdiğimiz bir yer oldu: 1- DEAŞ'ın ilerleyişini durdurmak. 2- İşgal ettiği toprakları genişletmesini önlemek. 3- Hareket gücünü diğer yöne kaydırmak. Bazılarının Kobani'nin tek bir yer olduğunu düşündüğünü biliyorum. Bence Kobani'de Peşmerge birliklerinin desteği ile gerçekleşmekte olanları, koalisyon unsurlarının DEAŞ'a karşı Irak Merkezi Hükümeti ve Kürt Bölgesel Yönetimi emniyet güçlerine destek verdiği Sincar, Beiji ve Anbar'da olanlarla beraber, geniş bağlamda görmek önemli. Hepsi DEAŞ'ın kapasite ve hareket alanını azaltmak için.
Hava saldırıları DEAŞ'ın kapasitesini azaltmanın ilk adımı
DEAŞ hala Esad'a göre öncelikli tehdit mi? Hava saldırılarının DEAŞ'a karşı sonuç vereceği düşünülüyor mu?
DEAŞ'la olan savaş değişik parçalardan oluşan bir girişim. Geçmiş açıklamalara bakarsanız, üst düzey Amerikalı yetkililerin hava saldırılarının yalnızca DEAŞ'ın kapasitesini ve sahip olduğu alanı genişletme becerisini azaltmakta önemli bir ilk adım olduğunu söylediklerini görürsünüz. Bu ilk aşamayla ilgili çalışmalar devam ederken Irak Merkezi Hükümeti ve Bölgesel Kürt Hükümeti ile DEAŞ'a kaybedilen toprakların geri alınması, yıkılan toplulukların yeniden yapılanması ve emniyet güçleri oluşturulması noktasında görüşmelerimiz devam etti. Bu, zaman alacak ancak biz ısrarcı olacağız ve dikkatimizi dağıtmayacağız.
'Sultanahmet saldırısını lanetliyoruz'
ABD Büyükelçiliği'ne de saldıran DHKP-C terör örgütünün eylem kapasitesinin kırılması için hangi çalışmalar yürütüldü?
Son saldırıda hayatını kaybeden polisin ailesine başsağlığı diliyorum. Dolmabahçe'deki saldırı girişimini de lanetliyoruz. ABD'nin terör örgütleri listesinde yer alan bu örgütün saldırısına bizzat maruz kaldık. Bu örgütün Türkiye ve ülke dışından yaptığı eylemleri azaltmak için Türk makamlarıyla yakın çalışıyoruz.
Dışişleri Bakan Yardımcısı Nuland, 'Stratejik ortaklığımız olsa da taktiksel görüş ayrılıklarımız var' dedi...
Her ilişkide iki taraf devamlı olarak yüzde yüz anlaşamaz. Suriye ve Irak konusunda bir dizi karmaşık, birbirine geçmiş sorunlara en iyi bakış açısının ne olduğuna dair görüş ayrılıkları yaşıyoruz. Irak ve Suriye'deki çatışma bağlamında DEAŞ en güçlü tehdidi oluşturuyor. Düşüncemiz en güçlü tehdide karşı harekete geçilmesi. Ancak ortak noktalarımız da çok. İki hükümet de uzun vadede bu ihtilafın askeri çözüm olmadığına inanıyor. İki hükümet de Cenevre Anlaşması'nı temel alan siyasi çözüme inanıyor. Suriyeli muhalif gruplarla yakın çalışıyor. Esad rejiminin saldırılarından evlerini korumaya çalışan muhalif kuvvetlere destek veriyor.
Eğit-donat projesi netleşti mi?
Bu sürece dair çok detay var. Doğru kişileri eğiterek başlamaktan, eğitim sürecine girilmesine ve eğiteceğimiz kişilerin kendini koruma ve Suriye'de savaş alanında etkili olma becerisine sahip olduklarından emin olmaya kadar. Yakın gelecekte başlayacak bu faaliyet için görüşmeler sürüyor.
Tampon ve uçuşa yasak bölgede gelişme beklemek iyimserlik mi?
Türkiye Hükümeti'nin anlayışını ele almaya devam ediyoruz ki tüm karmaşıklığıyla bu konsepti anlayabilelim. Çok fazla terim kullanılıyor ve hukuk temelinde çok farklı anlamlara gelebiliyor, uygulaması farklı pratikler gerektiriyor. Tabii bir de alandaki sivil nüfus açısından potansiyel sonuçları var. Çeşitli olasılıkları daha iyi anlayabilmek için Türkiye ile görüşüyoruz.
Türkiye'deki medya ve ifade özgürlüğü tartışması için ne düşünüyorsunuz?
Çok önemli tartışma. Taraflardan birinin ya da diğerinin özgürce konuşurlarsa bunun bir takım sonuçları olacağından korkmadan sürdürebiliyor olması önemli. Biz, ifade ve basın özgürlüğünün her sağlıklı ve demokratik toplumun yapı taşlarından olduğuna güçlü biçimde inanırız. ABD'de bir deyiş vardır, "En iyi dezenfektan güneştir" diye. Hareketlerinin sonuçlarına, vatandaşlarının bakış açıları ve fikirlerine aldırış etmeksizin yöneten bir hükümeti tanımanın en iyi yöntemi medyanın haber araştırma, bulgularını açıklama ve halkı bilgilendirme özgürlüğüne bakmaktır.
Ukrayna'daki durum ile ilgili görüşleriniz?
Avrupa'daki tüm ülkelerin kendi geleceklerini belirleme özgürlüğüne sahip olması gereğine güçlü biçimde inanıyoruz. Rusya'nın yasadışı biçimde Kırım'ı topraklarına katmasından ve Doğu Ukrayna'daki davranışlarından rahatsız olduk. Güçlü yaptırımlar uyguladık. Rus hükümetine Kırım'daki yasadışı işgalini sonlandırması için çağrı yapıyor, Minsk Anlaşması'nın uygulanmasını umuyoruz.
