Emrah Usta
Amerikan düşünce tarihinde ayrı bir yeri olan ve aynı zamanda ABD 16. başkanı olan Abraham Lincoln'un bir konuşması söyle bitiyordu; 'Hatadan korkan bir insan hiçbir şey yapamaz.' Devletlerinde yeri geldiği zaman insan refleksi gösterdiği kaotik Ortadoğu kıskacında herkes birbirine düşman olmuş gibi. Bosna Hersek'in ardından yeni bir yıkımla karşılaşan insanlık tarihi ilerleyen yıllarda Suriye de olanlardan büyük bir utanç duyacaktır.
Şam rejimi en son kimyasal katliam ile Suriye vahşetini çocuk- kadın demeden tüm dünyaya gösterdi. 2 yıldan uzun bir süre Suriye'nin çeşitli yerlerinde katliamlara maruz kalan Suriyeli muhalifler, Şam yönetiminin akıllıca diplomasisi sayesinde daha da sindirilmeye doğru yol alıyor. Esed rejiminin İran ve Rusya'yı yanına alarak Batı'ya karşı koyduğu ittifaklar dizisi BM kararlarına takılıyor. Özellikle en uzun sınır hattına sahip olan Türkiye, gerek kendine sığınan mülteciler ile gerekse Suriye'nin kuzeyinde PKK uzantısı PYD ile çeşitli ortamlarda birtakım sorunlar yaşadı. İlk olarak PYD'i Suriye devrimine ihanetle suçlayan Türkiye, Suriye'nin bütün muhalefetin birleşmesi adına Suriyeli muhalifleri bir arada tutmayı nispeten başardı. Geçtiğimiz günlerde Rojava'da katliam iddiasıyla Irak Kürdistan'ı ve Türkiye'deki Kürtler tepkilerini gösterirken, Türkiye El-Nusra ve El-Kaide'ye yardım ettiği iddiasıyla suçlandı. Ulusal- sol cephe ise Katar sermayeli ağır silahların Hatay'dan Suriye'ye geçtiği iddialarını ortaya attı. Terör örgütleri bir yana Türkiye'nin kendi sınırındaki bu çatışma ortamı Reyhanlı ve F-4 uçağının düşürülmesinde zirve yapmıştı.
Kendi sınırının 'Pakistanlaştırılmasından' korkan Ankara yönetimi, Kuzey Irak'ta yıllar boyunca yanlışa düştüğü 'müdahil olma stratejisini' bir kenara bırakırken PYD ile direkt olarak iletişim kurdu. Lübnan'da süre gelen mezhepsel çatışma görüntüleri, İran'ın son yaptığı Suriye açıklaması ve İsrail'in Suriye'deki kimyasallardan korkuyor oluşu Suriye çıkmazını daha da sıkıntıya sokmaktadır. Kimyasal başta olmak üzere türlü türlü katliamlara imza atan Şam rejimi, Hizbullah başta olmak üzere ciddi ittifakları kendi bünyesinde yer veriyor. İran'ın İsrail için tampon bölgesi haline gelen Suriye'deki yıkım giderek derinleşirken, bölgesel ittifaklar da paniğe kapılmış durumdadır. "Ekim ayında toplanması beklenen büyük Kürt kongresi bölgede dengeleri değiştirir mi?" sorusu şimdilik erken görülüyor. Irak'ın gevşek yapısı-artan şiddet, Maliki'nin İran ile yakınlaşması, Hamas'ın kabuğuna çekilmesi ve kaldıraç noktası olan Mısır'ın darbeyle çöküşü Ortadoğu'da kartları yeniden dağıtmaktadır. Körfez sermayesinin içine girdiği Ortadoğu da Müslüman bloklardan öte erdemli- çıkarcı duran ülke yönetimleri hak ettiği değeri halklar tabanında ilerleyen yıllarda muhakkak görecektir.
Operasyon üzerine 3 senaryo
Şam yakınlarında düzenlenen kimyasal saldırısında tüm dünya ülkeleri Esed'e karşı tepkilerini ortaya koyarken, BM heyetinin Şam'ı incelenmesine izin verilmesi ve Obama yönetiminin ulusal güvenlik takımını toplaması ciddi adımların Washington yönetimi tarafından atıldığını bizlere göstermişti. New York Times da çıkan Kosova benzeri operasyon formüleri dünya basının yer edindi. Peki Pentagon yönetimi bir koalisyonla Suriye'ye kaç senaryo üzerine müdahale de bulunabilir?
1- Karadan (Border attack): Batısında Akdeniz havzası bulunan Suriye rejimine karadan yapılabilecek bir saldırının dağılması durumunda ABD ordusu ciddi mağlubiyete uğrayabilir. BM'den uçuşa yasak bölge ya da tampon bölge oluşturulma çabası insani kayıpların önlemesine katkı sağlayabilir. Füzeler sonrasında, İHA ve uçaklarla yapılabilecek saldırı hem kimyasalı olan Suriye rejimine karşı tehlike arz ederken hem de kaotik olan Suriye'de çıkmaz sokağa doğru itebilir.
2- Denizden (Naval/ Remote attack): ABD'nin Akdeniz'deki 5 savaş gemisi, Libya saldırısı sırasında kullandığı Kızılderili baltası anlamına da gelen Tomahawk füzelerini (cruise) Suriye için kullanabilir. Denizin üstünde 30 metre kadar intifada gezinebilen, karada GPS olmak üzere mobilize olabilen ve 10 metre bir sapma ile yanılmadan direkt hedefi vuran Tomahawk füzeleri ABD'li general Dempsey'in uzak mesafe de 'sınırlı- şiddetli yıkım' kapasitesine sahip tercihleri arasında yer alıyor. Bölgede aynı zamanda denizden karaya füze fırlatabilen İngiliz donanmasına ait denizaltılar da bulunuyor.
3- Özel Birlikler (Task force): ABD'nin 3.yol olarak izleyebilecek ve güvenli operasyon çeşidi arasında yer almaktadır. Kimyasal silahların kontrolü için Suriye'ye sızdırılacak özel timlerin tesisleri hedef alması ise son seçenek olarak yer alıyor. Ancak bu kimyasalları hedef alacak ve dağıtacak etkiye sahip olduğundan diğerlerine göre riskleri de içerisinde barındırmaktadır. Bu tehlikenin yanı sıra Suriye rejimi sahil hattında ve içeride olan kimyasalların yerlerini değiştirmesi bu seçeneği devre dışı bırakmaktadır.
Müdahalenin kapsamı ve bedeli
Kosova benzeri harekât ABD komandoları ve uluslararası koalisyon için maliyetli görülüyor. İsrail tarzı kritik-noktasal operasyon Pentagon'un yüksek olasılıklı tercih arasında yer alıyor. Bu noktada ise koalisyon/ ABD tarafından kimyasalların yerlerinin iyi tespiti edilmesi gerekiyor. Pakistan topraklarında Ladin'e karşı gerçekleştirilen operasyon içerik olarak aynı olmasa da noktasal- kritik bir bölgeyi yok etmeye yönelikti. Böyle bir operasyonda kimyasalların dağıtılmadan etkisiz hale getirilmesi ABD'nin Suriye nezlinde bozulan imajına da katkı sağlayabilecektir. Bosna da uygulanan 'Lift and strike' (kaldır ve vur) politikası Şam da etkili olmayabilir. Imperia strateji oyunundaki sınırlı- deniz saldırısı (naval attack), hem Kıbrıs'ta üs filosu bulunduran İngiltere için hem de ABD yönetimi için daha kolay görülüyor. İsrail güvenliğini perdeleyebilecek bu saldırı çeşidi kritik noktaların iyi tespitiyle mümkün olabilir. Libya'da Tomahawklar ile gerçekleştirilen NATO saldırısı sonrasında iç savaşın ne kadar uzun sürdüğü uluslararası camia görmüştü. Ancak bu uzaktan-hava saldırısında Kaddafi yönetiminin ana-bataryaları etkisiz hale getirilmişti. Bu sebeple Bosna/Kosova tarzı bir operasyonun maliyeti çok daha fazla olacaktır.
Öncelik kimyasallara
Öncelik, Esed'i devirmeye yönelik değil, kimyasallara yönelik olacak. Pentagon'un asıl olarak Şam'a operasyon yapma niyeti yok. Sadece 'noktasal-sınırlı' operasyon yetkisini saklı tutuyor. Halepçe katliamından sonra Ortadoğu da tekrar kimyasal silahın kullanılması şüphesiz bir dönüm noktasıdır. Bu dönüm noktasında Rusya ve İran tavrı oldukça önem arz ediyor. Ancak İran, Suriye'deki menzilden çıkmış durumdadır. İsrail'in güvenliği karşısında İran'ın söylemlerini karşısına alan ABD yönetimi bu süreçte ikili ikna turlarını da çıkmış görülüyor. Suriye'de dağıtılabilecek kimyasal Esed'den öte bölge ülkelerine de tehdit oluşturuyor. Suriye'de çıkmazı bu sebeple büyük riskleri bünyesinde tutmaktadır. İktidarcıkları iktidarı çevrelediği ülkelerde mezhepsel çatışmalar bölgesel çatışmalara dönebilmektedir. Öte yandan, Rusya'nın Şam sessizliği 'büyük -yeni bir diplomasi' atağının olabileceği sinyallerini de veriyor. BM incelemesi ve uluslararası toplumun tepkilerinin azalması ABD'yi, Suriye operasyonundan geri de döndürebilir.
emraah.usta @yahoo.com
@Emr_Usta
