(A.A.)
ODTÜ'nün genetik mühendisliği adayları, insan hücresi gibi renk, ışık ve koku gibi tepkiler veren canlı makineler projesiyle ABD'deki bilim üssü olarak kabul edilen MIT'nin düzenlediği yarışmada Türkiye'yi temsil edecek.
AA muhabirine bilgi veren ODTÜ Enformatik Enstitüsü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Yeşim Aydın Son, sentetik biyolojinin moleküler biyoloji ile çeşitli mühendislik dallarını bir araya getiren disiplinler arası bir araştırma ve uygulama alanı olduğunu anlattı.
Son, sentetik gen mühendisliğinin, doğada bulunmayan biyolojik sistemlerin, biyolojik ürünlerin, biyolojik görevlerin tasarlanmasını sağladığını ve bilinen mevcut moleküler sistemlerin belirli amaçlar için tekrar düzenlenmesi ile yaşamın en temel elementlerini insanlığın hizmetine sunduğunu ifade etti.
Sentetik biyolojinin, Türkiye'de henüz duyulan bir alan olduğunu belirten Son, iGEM yarışmasının Nature ve Science gibi ünlü bilim dergilerinde bir çok kez konu olduğunu ve üniversite olimpiyatları şeklinde de adlandırıldığını söyledi.
Yeşim Aydın Son, dünyanın bilim ve teknoloji üssü olarak kabul edilen MIT'nin ABD Devlet Başkanı Barack Obama'nın da gelecek vadeden 10 önemli bilimsel araştırma alanından biri olarak işaret ettiği sentetik biyoloji alanında International Genetically Engineered Machines (iGEM) adıyla 2003'den bu yana bir yarışma düzenlediğini belirtti.
Son, yarışmanın ana amacının standardize edilmiş sentetik DNA parçalarını kullanarak biyolojik sistemlerin tasarlanması ve tasarlanan fonksiyonel sentetik elementlerin hücre içine aktarılarak işletilmesi olarak özetledi.
Bu yılki yarışmaya yaklaşık 170 takımın katılacağını dile getiren Son, daha önceki yıllarda da yarışmaya katılan ODTÜ takımlarının altın, gümüş ve bronz madalya kazandıklarını ve Türkiye'yi başarı ile temsil ettiklerini söyledi.
Son, bu yıl ilk kez ODTÜ dışından da Bilkent ve Fatih Üniversitesi takımlarının da yarışmaya katılacağını bildirdi.
Yazılımda tek takım olacaklar
Türkiye'den katılan iGEM takımları içinde ODTÜ Enformatik Enstitüsü çatısı altında çalışmalarını sürdüren METU-BIN'in yazılım kategorisinde yarışacak tek takım olduğunu dile getiren Son, geçen yıl gümüş madalya derecesine hak kazanan yazılım takımının bu seneki hedefinin kendi kategorisinde altın madalya almak olduğunu söyledi.
Takımın, kendisinin ve ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Tolga Can'ın önderliğinde çalışmalarını yürüttüğünü ifade eden Son, 1–2 Ekim 2011 tarihlerinde Amsterdam da Avrupa Finallerine katılacak olan METU-BIN takımı, 5-7 Kasım tarihlerinde ABD'de MIT'de düzenlenecek olan Dünya Finalinde yer almayı hedeflediğini bildirdi.
Dr. Aydın Son, yarışmaya katılacak projeye ilişkin bilgi verirken, sentetik biyologlar için deney öncesi aşamada, kullanıcı tarafından seçilen parametrelere göre genetik devrelerini tasarlayacakları yazılımı web ortamında sunacaklarını belirtti.
Yarışmaya katılacak tüm ekiplerin bu yazılımı kullanarak canlı makineler geliştireceklerini bildiren Son, şu bilgileri verdi:
''Canlı makineler, insan hücresi gibi kimyasal sinyallere renk, ışık ve koku gibi bir takım tepkiler verebiliyor. Canlı makineler, gelecekte sulardaki parazitlerin biyobelirteçler aracılığıyla tanınmasından tarım alanında hangi bölgenin hangi tür gübreye ve bakıma ihtiyacının bulunduğunu bulmaya kadar pek çok alanda kullanılabilir hale gelecek. Bu örnekler, geçmiş yıllardaki yarışmalarda da karşımıza çıktı. Bu tepkilerin verilebilmesi için çok iyi alt yapısı olan yazılım teknolojilerine ihtiyaç bulunuyor. Bunun için veri madenciliği gerekiyor. Biz de çalışmamızda veri tabanını network mantığı ile organize ettik ve kullanıcıya etki veya tepkiyi verebilecek bütün makineleri yapabilecekleri biyoparçacık parçalarını sunuyoruz. Böylece bu makineler için gerekli taramalar bir ay gibi uzun süreler yerine bir kaç saniye içinde yapılabiliyor.''
